●.ಬೌದ್ಧ ವಿಹಾರಗಳು / ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಮೀಕ್ಷೆ / ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ವಿಧಗಳು / ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳು / ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ವಿಹಾರಗಳು : (Buddist Monasteries / Archaeological Survey of India (ASI) / Buddhist Architecture / Buddhist holy places)

●.ಬೌದ್ಧ ವಿಹಾರಗಳು /  ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಮೀಕ್ಷೆ  / ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ವಿಧಗಳು / ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳು / ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ವಿಹಾರಗಳು :
(Buddist Monasteries / Archaeological Survey of India (ASI) / Buddhist Architecture /  Buddhist holy places)
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━
★ ಐಎಎಸ್ ಪ್ರಿಲಿಮ್ಸ್ 2019 ರ ತಯಾರಿ
★ (IAS Prelims 2019)


ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಇದು ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಕಾರಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುದ್ದಿಯಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಇತಿಹಾಸದೊಂದಿಗೆ ತಳುಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ನಾವು ಈ topic ಗೆ ಮಹತ್ವ ಕೊಡಬೇಕಾಗುತ್ತೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಈ topic ಮೇಲೆ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು question ಬಂದೇ ಬಂದಿರುತ್ತೆ. 


●.ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸುದ್ದಿಯಲ್ಲಿ —
━━━━━━━━━━━━━━━━━
• ಭಾರತದ ಪುರಾತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಮೀಕ್ಷೆ (ASI) ಯು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಗುಜರಾತಿನ ವಾಡ್ನಗರ ನಗರದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ವಿಹಾರಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಿದೆ.
• ಮೂರು ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವ, ಬೋಧಿ ಪರ್ವ—  ಬೌದ್ಧ ಪರಂಪರೆಯ BIMSTEC ಉತ್ಸವ (BIMSTEC Festival of Buddhist Heritage) ವನ್ನು ನವ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು.
• ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಘಂತಾಸಲಾ (Ghantasala)ದಲ್ಲಿ 70 ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಬುದ್ಧನ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ.


●.ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಮೀಕ್ಷೆ :
(Archaeological Survey of India (ASI)) :
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━
• ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆ (cultural heritage) ಯ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರಧಾನ ಸಂಘಟನೆ ಇದಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಚಿವಾಲಯ (Ministry of Culture) ದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ.
• ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ : ಪ್ರಾಚೀನ ಸ್ಮಾರಕಗಳು, ಅವಶೇಷಗಳು ಮತ್ತು (ಪುರಾತತ್ತ್ವ) ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಳಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಸಂರಕ್ಷಣೆ
• ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, Ancient Monuments and Archaeological Sites and Remains Act, 1958. ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ ದೇಶದ ಎಲ್ಲ ಪುರಾತತ್ವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಅದು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. Antiquities and Art Treasure Act, 1972 ನ ಪ್ರಕಾರ ಕೂಡಾ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ..
• ASI ಯನ್ನು 1861 ರಲ್ಲಿ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಅವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು, ಇವರು ಅದರ ಮೊದಲ ನಿರ್ದೇಶಕ ಜನರಲ್ ಆಗಿದ್ದರು.
• ಉಪಖಂಡದ ಇತಿಹಾಸದ ಬಗೆಗಿನ ಮೊದಲ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಏಷಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸೈಟಿಯಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಇದು ಜನವರಿ 15, 1784 ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡೊಲೊಜಿಸ್ಟ್ ವಿಲಿಯಂ ಜೋನ್ಸ್ ರಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.




●.ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ವಿಧಗಳು:
(Buddhist Architecture)
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

(ಈ ವಿಷಯವಸ್ತು ಮಹತ್ವವುಳ್ಳದ್ದು. ನಾನು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಿದ್ದು, ಸ್ವಲ್ಪ ವ್ಯಾಪಕ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಗಮನ ಕೊಡಿ.)

— ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು:

• ಸ್ತೂಪ (Stupa):
ಇದು ಬುದ್ಧನ ಸಮಾಧಿ ದಿಬ್ಬ, ಬುದ್ಧನ ದೇಹಾವಶೇಷವನ್ನು ಹುಗಿದಿಡಲಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳ . ಪವಿತ್ರ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಡುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಸ್ಮಾರಕಾರ್ಥವಾದ ಕಟ್ಟಡವೆಂದರೆ ಗುಮ್ಮಟಾಕಾರದ ಸ್ಮಾರಕವಾದ ಬೌದ್ಧ ಸ್ತೂಪ. ಇದು ಅರ್ಧಗೋಳದ ಗುಮ್ಮಟ (hemispherical dome) ವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮೂಲ ಸ್ತೂಪಗಳು ಬುದ್ಧನ ಬೂದಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಸಾಂಚಿ ಸ್ತೂಪ (Sanchi Stupa) ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ್ತೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ಪಿಪ್ರಹವಾ ಸ್ತೂಪ (Piprahwa Stupa) ವು ಕೂಡ ಗತಕಾಲದ ಸ್ತೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

• ವಿಹಾರಗಳು (Viharas):
ಇದು ಬೌದ್ಧ ಸಂನ್ಯಾಸಿಗಳ ವಿರಕ್ತಗೃಹ, ನಿವಾಸ, ವಾಸಸ್ಥಳ ಆಗಿದೆ. ಭಿಕ್ಷುಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ಒದಗಿಸುವ ಉದ್ದೇಶ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೇಂದ್ರ ಸಭಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕೆತ್ತಿದ ಹಾಸಿಗೆಗಳಿರುವ ಸಣ್ಣ ಕೊಠಡಿಗಳು ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದವು.

• ಚೈತ್ಯ ಅಥವಾ ಚೈತ್ಯಗಿರಿಯಾ (Chaitya or Chaityagriha):
ಬೌದ್ಧರ ಪೂಜಾಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಈ ಹೆಸರಿದೆ. ಇದನ್ನು ಬೌದ್ಧ ದೇವಾಲಯವೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚೈತ್ಯದೊಳಗೆ ಸ್ತೂಪವೋ ಬೋಧಿವೃಕ್ಷವೋ ಧರ್ಮಚಕ್ರವೋ ಬುದ್ಧನ ಪಾದಗಳೋ ಇರುತ್ತವೆ. ಇವನ್ನು ಪೂಜೆ ಮಾಡಿ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಮಾಡಿ ಬರಲು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಪಥವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಂದಿರವೇ ಚೈತ್ಯ (ಪಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಚೇತಿಯ) ಉದಾ: ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಲೊನಾವಲಾ ಸಮೀಪದ ಕಾರ್ಲೆ ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿನ ಚೈತ್ಯ (ಕ್ರಿ.ಶ.2ಶತಮಾನ).
• ಪ್ರಾಚೀನ ಚೈತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧನ ಮೂರ್ತಿಗಳಿರಲಿಲ್ಲ.!



●.ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳು (8) ಅಷ್ಠ ಮಹಾಸ್ಥಾನಗಳು (Astamahasthanas)
(Important Eight Buddhist Sites /  Buddhist holy places)
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

(ಇವು ಕೂಡಾ ಪರೀಕ್ಷಾ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಹತ್ವವುಳ್ಳದ್ದವು. better to hv glance on it.)

• ಲುಂಬಿನಿ, ನೇಪಾಳ: ಬುದ್ಧನ ಜನನ.
• ಬೋಧಗಯಾ, ಬಿಹಾರ: ಬುದ್ಧನ ಜ್ಞಾನೋದಯ.
• ಸಾರನಾಥ್, ಯುಪಿ: ಮೊದಲ ಧಮ್ಮಚಕ್ರಪರಿವರ್ತನ
• ಕುಶಿನಗರ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ: ಮರಣ ಅಥವಾ ಮಹಾ ಪರಿನಿರ್ವಾಣ
("ಮಹಾ ಪರಿನಿರ್ವಾಣ" ನಿರ್ವಾಣದ ಅಂತಿಮ ಹಂತವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ (ಶಾಶ್ವತವಾದ, ಅತ್ಯುನ್ನತ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಹಂತ))

ಇವುಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನುಳಿದ ನಾಲ್ಕು ಸ್ಥಳಗಳೆಂದರೆ—
 ಶ್ರವಸ್ತಿ(Shravasti), ಸಂಕಾಯ(Sankasya), ರಾಜಗೀರ್(Rajgir) ಮತ್ತು ವೈಶಾಲಿ (Vaishali)



●.ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ವಿಹಾರಗಳು :
(Monasteries)
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

(ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳ ಜೋಡಿ ಪದಗಳ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಂದನ್ನು ಕೇಳಿರುವಂಥವು. ಸ್ವಲ್ಪ ಗಮನಹರಿಸುವುದು ಒಳಿತು.)
• ಲಡಾಖ್:
ಹೆಮಿಸ್ (Hemis), ತಿಕ್ಸೆ (Thiksey), ಫುಕ್ಟಾಲ್(Phuktal) ವಿಹಾರ, ಝನ್ಸ್ಕಾರ್,(Zanskar) ರಿಜಾಂಗ್ (Rizong)

• ಲೇಹ್:
ಡಿಸ್ಕಿಟ್ (Diskit)ವಿಹಾರ, ಲಮಾಯುರು (Lamayuru) ವಿಹಾರ.

• ಕರ್ನಾಟಕ:
ನಮ್ಡ್ರೊಲಿಂಗ್ ನಯಿಂಗ್ಮಾಪಾ (Namdroling Nyingmapa) ವಿಹಾರ (ಕೊಡಗು).

• ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ:
ಧಂಕರ್(Dhankar), ತಾಬೊ(Tabo) ವಿಹಾರ (ಸ್ಪಿತಿ ಕಣಿವೆ), ಪಾಲ್ಪುಂಗ್ ಶೆರಬ್ಲಿಂಗ್ (Palpung Sherabling) (ಕಾಂಗ್ರಾ ಕಣಿವೆ), ನಂಗ್ಯಾಲ್ (Namgyal) (ಧರ್ಮಶಾಲಾ), ಗಾಂಧಲಾ (Gandhola) ವಿಹಾರ, ಕುಂಗ್ರೆ (Kungri) ವಿಹಾರ, ಕಾರ್ಡಾಂಗ್ (Kardang) ವಿಹಾರ.

• ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ:
ಘೂಮ್(Ghoom) ವಿಹಾರ

• ಉತ್ತರಾಖಂಡ್:
ಮೈಂಡ್ರೋಲಿಂಗ್(Mindrolling) ವಿಹಾರ (ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್).

• ಸಿಕ್ಕಿಂ:
ರುಮ್ಟೆಕ್(Rumtek) ಮತ್ತು ಗೊನ್ಜಾಂಗ್(Gonjang) ವಿಹಾರ, ಎನ್ಚೆ (Enchey) ವಿಹಾರ, ರಾಲಾಂಗ್(Ralang) ವಿಹಾರ, ಪೆಮಾಯಾಂಗ್ಟ್ಸೆ (Pemayangtse) ವಿಹಾರ.

• ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ:
ತವಾಂಗ್(Tawang) ವಿಹಾರ.


(ಆದಷ್ಟು ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಮಗ್ರ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಲೆಹಾಕಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದು ಏನಾದರೂ ತಪ್ಪು ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಗಮನಕ್ಕೆ ತನ್ನಿ : Gmail - yaseen7ash@gmail.com)