– ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಋಗ್ವೇದ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ನದಿಗಳು : (The Major Rivers of Rigveda period mentioned in Rigveda)

– ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಋಗ್ವೇದ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ನದಿಗಳು :
(The Major Rivers of Rigveda period mentioned in Rigveda)

ಋಗ್ವೇದದ ಸ್ತುತಿಗೀತೆಗಳನ್ನು ಋಗ್ವೇದ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ, ಈ ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಋಗ್ವೇದ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ, ಇಂದಿನ ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನವಾಗಿರುವ ಗಾಂಧಾರ ಪ್ರದೇಶದ ನಾಲ್ಕು ನದಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.

- ಇದರಲ್ಲಿರುವ ಮೊದಲ ನದಿಯ ಋಗ್ವೇದದ ಹೆಸರು ಕುಭಾ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಇದನ್ನು ಕಾಬೂಲ್ ನದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

- ಎರಡನೇ ನದಿಯ ಹೆಸರು ಕುಮೂ, ಇದನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಕುರ್ಮ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

- ಮೂರನೆಯ ನದಿಯನ್ನು ಗೋಮತಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಗೋಮಲ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

- ನಾಲ್ಕನೇ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯ ನದಿಯನ್ನು ಸುವಸ್ತು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಇದರ ಹೆಸರು ಸ್ವಾತ್ ನದಿ.

(Courtesy: Vijaya Karnataka newspaper)

ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಕಣಿವೆ ಮಾರ್ಗ‌ಗಳು: (Important Mountain Passes in India)

 ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಕಣಿವೆ ಮಾರ್ಗ‌ಗಳು:
(Important Mountain Passes in India)

▪️ಕಾರಕೋರಂ ಪಾಸ್ - ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ

▪️ಜೋಜಿ ಲಾ ಪಾಸ್ - ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ

▪️ಪಿರ್ ಪಂಜಾಲ್ ಪಾಸ್ - ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ

▪️ಬನಿಹಾಲ್ ಪಾಸ್ - ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ

▪️ಬರ್ಜಿಲ್ ಪಾಸ್ - ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ

▪️ಶಿಪ್ಕಿ ಲಾ ಪಾಸ್ - ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ

▪️ರೋಹ್ತಾಂಗ್ ಪಾಸ್ - ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ

▪️ಬಡಾ ಲಾಚಾ ಪಾಸ್ - ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ

▪️ಲಿಪುಲೇಖ್ ಪಾಸ್ - ಉತ್ತರಾಖಂಡ

▪️ಮನ ಪಾಸ್ - ಉತ್ತರಾಖಂಡ

▪️ನಿತಿ ಪಾಸ್ - ಉತ್ತರಾಖಂಡ

▪️ನಾಥುಲಾ ಪಾಸ್ - ಸಿಕ್ಕಿಂ

▪️ಜೆಲೆಪ್ ಲಾ ಪಾಸ್ - ಸಿಕ್ಕಿಂ

▪️ಬೊಮ್ಡಿಲಾ ಪಾಸ್ - ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ

▪️ಯಂಗ್ಯಾಪ್ ಪಾಸ್ - ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ

▪️ಡಿಫು ಪಾಸ್ - ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ

▪️ತುಜು ಪಾಸ್ - ಮಣಿಪುರ.

•► ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಮತ್ತು ರಾಕೆಟ್‌ : ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲೇಬೇಕಾದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು : (About the Space and Rocket: Some important Facts must to Know)

•► ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಮತ್ತು ರಾಕೆಟ್‌ : ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲೇಬೇಕಾದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು :
(About the Space and Rocket: Some important Facts must to Know)
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

- ರಾಕೆಟ್ ಎಂಬ ಪದವು ಇಟಾಲಿಯನ್ ರೋಚೆಟ್ಟಾ ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ಬಂದಿದೆ, ಇದನ್ನು "ಬಾಬಿನ್" ಅಥವಾ "ಲಿಟಲ್ ಸ್ಪಿಂಡಲ್" ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

- ಕ್ರಿ.ಶ.995ರಲ್ಲಿಯೇ ಚೀನಾದ ಸಾಂಗ್ ರಾಜವಂಶದವರು  ರಾಕೆಟ್ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.ಆದರೆ ಇವು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳಂತಿರದೆ ಸಿಡಿಮದ್ದುಗಳಂತಿದ್ದವು.

- 1926ರಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕದ ರಾಬರ್ಟ್‌ ಎಚ್ ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್‌ 3.5 ಮೀ ಉದ್ದದ ಮೊದಲ ದ್ರವ ಇಂಧನದ ರಾಕೆಟನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದನು. ಇದು ಉಡಾವಣೆಯಾದ ಕೆಲವೆ ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಪತನಗೊಂಡಿತು. ಹೆಚ್ಚು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ದ್ರವ-ಇಂಧನ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದ ಈತನನ್ನು 'ಆಧುನಿಕ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳ ಪಿತಾಮಹ' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

-2ನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಜರ್ಮನ್ ರಿಂದ v2 ಎಂಬ ರಾಕೆಟ್‌ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

- ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ISRO) ಅನ್ನು ಈ ಹಿಂದೆ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಮಿತಿ (INCOSPAR) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು

- ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ರಾಕೆಟ್ ಅನ್ನು ಡಾ ವಿಕ್ರಮ್ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಎಂಬ ಪ್ರವರ್ತಕ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು . ಡಾ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಅವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಪಿತಾಮಹ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

- Rh-75 ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೊದಲ ರಾಕೆಟ್ ಅನ್ನು 1971 ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಹರಿಕೋಟಾ (ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ನಲ್ಲೂರು) ನಿಂದ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. (Rh ಅಂದರೆ ರೋಹಿಣಿ ಮತ್ತು 75 ಎಂಬುದು ರಾಕೆಟ್‌ನ ವ್ಯಾಸ (75mm)).

- ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಾಕೆಟ್ ಬಳಕೆಯಾಗಿದ್ದು 1792 ರಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಕಬ್ಬಿಣದ ರಾಕೆಟ್ ಅನ್ನು ಮೈಸೂರಿನ ಆಡಳಿತಗಾರ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ "ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧ"ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಪಡೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಬಳಸಿದನು.

- ದ್ರವೀಕೃತ ಆಮ್ಲಜಕನ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಇಂಧನವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೂ ರಾಕೆಟ್ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಒತ್ತಡ (thrust)ದಲ್ಲಿ ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ

- ರಾಕೆಟ್‌ 3 ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗವು ತನ್ನ ಕಾರ್ಯ ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ಕಳಚಿ ಬಿಳುತ್ತದೆ.

- ರಾಕೆಟ್‌ ಭೂಮಿಯ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆ ದಾಟಿ ಹೋಗಬೇಕಾದರೆ ಅದು ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 11.6 ಕಿ.ಮೀ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸಬೇಕು. (40,250km/ಪ್ರತಿ ಗಂಟೆಗೆ) ಈ ವೇಗವನ್ನು 'ಭೂ ವಿಮೋಚನಾ ವೇಗ' ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.

- 'ಟಿ ಟೈಮ್‌'ಎಂದರೆ ರಾಕೆಟ್‌ ಉಡಾವಣೆಯ ಮೊದಲಿನ 10 ನಿಮಿಷ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರಗಳಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಸರಿ ಇವೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಒಂದು ಸೆಕೆಂಡು ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗದ ಹಾಗೆ ನಿರ್ಧರಿತ ಸಮಯಕ್ಕೆ ರಾಕೆಟ್‌ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

- ಸ್ಕೈಲ್ಯಾಬ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಸ್ಯಾಟರ್ನ್ V ರಾಕೆಟ್ ಮೂಲಕ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ರಾಕೆಟಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಅಂಟೆನಾಗಳಿಂದ ಸಂರ್ಪಕಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

-ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ಶೂನ್ಯ ಗುರುತ್ವ ಇರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವೂ ತೇಲುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲಿ ನಾವು ಮಾತನಾಡಿದರೆ ನಮ್ಮ ಧ್ವನಿ ಶೂನ್ಯದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ನಾವು ಎಷ್ಟೇ ಕಿರುಚಿದರೂ ನಮ್ಮ ಪಕ್ಕದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೂ ಕೂಡಾ ನಮ್ಮ ಧ್ವನಿ ತಲುಪುವುದಿಲ್ಲ, ಹೀಗಾಗಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳು ರೇಡಿಯೋ ಮೂಲಕ ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿರುತ್ತಾರೆ.

- ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳ ರಕ್ತವು ಬಿಸಿಯಾಗುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ವಾಟರ್‌ ಕೊಲ್ಡ್‌ ಉಡುಪು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಉಡುಪಿನ ಜೊತೆ ಆಮ್ಲಜನಕ, ಬ್ಯಾಟರಿಗಳು ಇರುತ್ತವೆ.

- ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಸ್ತುವು ತೇಲುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಆಹಾರದ ಟ್ರೇ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳ ಬಟ್ಟೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಪಾನೀಯಗಳು ಒಂದು ಲೋಟದಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಳದೊಂದಿಗೆ ಇರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಪಾನೀಯವನ್ನು ಸ್ಟ್ರಾ ಮೂಲಕ ಹೀರಲಾಗುತ್ತದೆ.

- ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿಬಿಟ್ಟ ಮೊದಲ ಕೃತಕ ಉಪಗ್ರಹ ರಷ್ಯದ ಸ್ಪುಟ್ನಕ್‌ ಇದು ಕೇವಲ 60 ಸೆ.ಮೀ ಅಗಲವಾಗಿತ್ತು. 1957ರಲ್ಲಿ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.

- ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ 2 ದೊಡ್ಡ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲಿಸ್ಕೋಪ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ,
1) ಆರ್ಸಿಬೊ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲಿಸ್ಕೋಪ್‌- ಇದನ್ನು ವೆಸ್ಟ್ ಇಂಡೀಸ್  ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿನ ಗುಂಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ತಟ್ಟೆಯ ವ್ಯಾಸ 20 ಎಕರೆಯಷ್ಟು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಭೂಮಿಯ ತಿರುಗುವಿಕೆಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ಆಕಾಶದ ಎಲ್ಲ ದಿಕ್ಕೂಗಳಿಂದ ಸಂಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
2) ಜೋಡ್ರೆಲ್‌ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲಿಸ್ಕೋಪ್‌- ಇದನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಚಷೈರನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ತಟ್ಟೆಯು 250 ಅಡಿ ಅಗಲವಾಗಿದೆ. ವೃತ್ತಾಕಾರದ ರೈಲು ಕಂಬಿಗಳ ಮೇಲೆ ಇದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದು, ಆಕಾಶದ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಇದನ್ನು ತಿರುಗಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

- ನಾಸಾ ಈವರೆಗೂ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗೆ ಒಟ್ಟು 166 ಮಾನವಸಹಿತ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಿದೆ.

- ವಿಶ್ವದ ಇನ್ಯಾವುದೇ ದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಚೀನಾ ದೇಶವು ಅತೀ ಹೆಚ್ಚು ರಾಕೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಿದೆ.

- ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹೋದ ಮೊದಲ ಜೀವಿ- ರಷ್ಯಾದ ಲೈಕಾ ಎಂಬ ನಾಯಿ ನವ್ಹೆಂಬರ್‌ 1957ರಲ್ಲಿ
- ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹೋದ ಮೊದಲ ಮಾನವ- 12-4-1961ರಲ್ಲಿ ರಷ್ಯದ ಯೂರಿ ಗಗಾರಿನ್‌, ವೊಸ್ಟೋಕ್‌-1 ಮೂಲಕ.
- ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಹೋದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆ- 1963ರಲ್ಲಿ ರಷ್ಯದ ವಾಲೆಂಟೆನಾ ತೆರೆಸ್ಕೋವಾ, ವೊಸ್ಟೋಕ್‌-6 ಮೂಲಕ.
- ಮೊದಲ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನಡಿಗೆ ಮಾಡಿದವರು- ರಷ್ಯದ ಗಗನಯಾತ್ರಿ ಅಲೆಕ್ಸೀ ಲಯೊನೊವ್‌, 18-3-1965ರಲ್ಲಿ.